Haiku pesma se prvi put kod nas objavljuje 2 (14). novembra 1895. godine, u broju 18, Nedeljnika za zabavu, pouku i književnost “Brankovo kolo” iz Sremskih Karlovaca. Autor teksta pod nazivom “Japansko pesništvo” je Matojoza Sezo, a prevod iz pariskog “Figaroa” najverovatnije je uradio Simo Matavulj.

Miloš Crnjanski prevodeći indirektno haiku sa engleskog i francuskog objavljuje tekst pod nazivom “Pesme starog Japana” 1927. godine u Letopisu Matice Srpske. Naredne godine, 1928. objavljuje i istoimenu knjigu koja postaje prva zvanično objavljena antologija japanskog pesništva kod nas.

Dugo vremena nakon objavljivanja ove knjige interesovanje postoji, ali ne veliko, te se smatra da je prvu zbirku haiku pesama kod nas napisao Milan Tokin iz Vršca (1909-1962) koji je pisao haiku od 1929 do 1954. godine. Zbirka mu je ostala u rukopisu, a kasnije je nazvana “Godišnja doba” i sadrži ukupno 102 haiku pesme.

Prvu haiku pesmu u predhodnoj Jugoslaviji objavio je Tonči Petrasov u splitskim “Mogućnostima”, a prva objavljena knjiga haiku poezije novi naziv “Leptirova krila” i objavio ju je Dubravko Ivančan 1964. godine. Potom knjigu – svoju zbirku haiku pesama objavljuje Zvonko Petrović 1971. godine. Skoro istovremeno se u Hrvatskoj za haiku počinje interesovati i Vladimir Devide (1925-), matematičar, koji je 1973. godine objavio važnu knjigu za haiku - pod nazivom “Japanska haiku poezija”, što ga je uputilo da se danas smatra prvim priznatim ideologom jugoslovenskog haiku pokreta.

Prvu zbirku haiku poezije „Haiku“ u Srbiji objavio je 1975. godine u Novom Sadu Aleksandar Nejgebauer (1930-1989).

Vladimir Devide sa svojim prijateljima u Varaždinu 1977. godine pokreće prvi časopis za haiku poeziju, pod nazivom “HAIKU”. Časopis je izlazio do 1981. godine i imao je ukupno 14 brojeva. U redakciji časopisa se pojavljuju i Vladislav Bajac, Aleksandar Nejgebauer i dr.

Japanolog Dejan Razić 1979. godine objavljuje dve studije o poeziji Macuo Bašoa.

Interesovanje za haiku raste i počinju da se pojavljuju haiku centri u Srbiji. Prvo se 1986. godine u Odžacima od strane Bore Latinovića iz Kule, Milijana Despotovića iz Požege i Marijana Bilosnića iz Samobora pokreće biblioteka “Macuo Bašo” nazvana po najpoznatijem japanskom haiku pesniku. Ova biblioteka je započela i sa objavljivanjem prvih haiku zbirki u vrlo specifičnom obliku, ne puno većoj od kutije šibice.

Dolazi do podele 1987. godine i u Požegi nastaje istoimena biblioteka “Macuo Bašo” koja objavljuje haiku knjige, a formiraju se i druge Biblioteke kao što su “Vatra bananine kućice” i slično. U Požegi se 1988. godine pojavljuje i haiku časopis “Paun” koji postaje naslednik varaždinskog Haikua, a ime je dobio po rano preminulom pesniku i haiku pesniku Paunu Petronijeviću. NJegov urednik do današnjih dana je Milijan Despotović. Milijan se takođe javlja i priređivačem prve Jugoslovenske antologije haiku pesama “Grana koja maše” i Antologije “Leptir na čaju” 1991. godine. Ova prva Antologija je čini se prva i poslednja Jugoslovenska, jer raspadom Jugoslavije prestaje da postoji zajednički haiku put koji je započeo zahvaljujući Milošu Crnjanskom – iako saradanja među haiku pesnicima neprekidno traje do današnjih dana.

Kasnije, Boro Latinović svoj krak biblioteke “Macuo Bašo” prebacuje iz Odžaka u Kulu.

Odžaci ipak ostaju i danas vrlo važnim haiku centrom, jer je u njemu 1989. godine pokrenut Jugoslovenski haiku festival, koji traje i danas.

Ovo nije prvi festival haiku poezije. Prvu haiku školu haikua 1981. godine i prvi Jugoslovenski haiku konkurs 1985. godine organizuje Slavko Sedlar iz Vršca. Prvi pobednik je bila dvanaestogodišnja Nela Dan iz Zagreba. Važnije konkurse organizuje i Književna kelija “Sveti Sava” iz Paraćina (1994-1998), Časopis Lotos – Dejana Bogojevića iz Valjeva, od 1999. godine neprekidno i mnogi drugi.
Paralelno počinju da se formiraju prva Srpsko – japanska društva, a njihov nastavak su osnivanje Haiku klubova: “Šiki” (“4 godišnja doba”) u Beogradu (1991-), “Masaoka Šiki” (Niš, 1992-1993) – sa časopisom Haiku novine, “Aleksandar Nejgebauer” (Novi Sad, 1993-2003), “Josa Buson” (Prokuplje) i “Nenad Burgić” (Kraljevo).

Formiraju se i haiku udruženja i asocijacije. Danas se za legitimnog predstavnika smatra Haiku udruženje Srbije i Crne Gore (HUSCG) – sa izdanjima Vesnik i Osvit (ime je zadržano i posle odvajanja Crne Gore od Srbije).
Uoči NATO bombardovanja haiku u Srbiji se nalazi na vrhuncu dotadašnjeg postojanja. U Nišu izlaze Haiku Novine, u Novom Sadu Haiku pismo (Urednik Nebojša Simin 1995-2001), Haiku informator (1997-2002), Haiku moment (Urednik Zoran Doderović 1998-2001), Haiku moment info (Urednik Zoran Doderović), Haiku ogledalo (Urednik Branislav Đorđević, 2000-2002) i Listak (od 1993) kao glasilo Haiku kluba “Aleksandar Nejgebauer”. U Beogradu Haiku klub “Šiki” objavljuje brojne zbirke i antologije. U Valjevu Dejan Bogojević sa svojom Bibliotekom Lotos (od 1998) organizuje brojne konkurse i štampa zbirke haiku pesama. U Užicu Ljubinka Tošić uređuje haiku stranu u Književnom časopisu „Rujno“ i pokreće Prvi ženski haiku časopis “Ljubičica” 2003. godine.

Važno je pomenuti da je japanska nacionalna televizija uoči i tokom bombardovanja Srbije 1999. godine snimila trosatnu emisiju o haiku stvaralastvu na prostorima Balkana, Prva od tri epizode, koja se odnosi na Srbiju, započinje čitanjem pesama novosadskih haiku pesnika na terasi na Petrovaradinskoj tvrđavi, a završava se u skloništu Dragana Ristića, u Nišu.
U takvim uslovima saradnja sa stranim haiku pesnicima postaje skoro uobičajena. Vid Vukasović iz Beograda objavljuje prvi u elektronskoj formi “Haiku časopis” (1997-1999), a Saša Važić iz Batajnice od 2003. godine drži haiku sajt “Haiku stvarnost”.

Sajt HASSE za Jugo-istočnu Evropu još više pomaže istoj ideji širenja haikua. On je 2002. godine zamenjen Haiku sajtom Aozora. U Sloveniji se objavljuje Antologija “Knots” haiku pesnika Jugo-istočne Evrope, koju su priredili prvi urednik Haiku novina Dimitar Anakijev i amerikanac DŽim Kacijan.

U tom periodu srpski haiku pesnici godišnje osvajaju oko 50 svetskih nagrada i Srbija zaista postaje haiku velesila. Veliki broj naših haiku izdanja nalazi je u Muzeju haiku pesništva u Tokiju, o čemu postoje brojne zahvalnice dobije od strane istog.

Prelaskom u 21. vek, usled posledica ratova i ekonomske krize, koji su nam se dogodili, interesovanje za haiku opada. Mnogi haiku pesnici menjaju svoje adrese, a mnogi vrlo značajni su nas zauvek napustili. O tom periodu, posebno o NATO bombardovanju govore i Antologija “Treća obala reke” (ratni haiku – specifičnost srpskog haikua), koju je priredio Nebojša Simin iz Novog Sada i “Parče neba” – haiku iz skloništa, za koju je Dimitar Anakijev, dobio nagradu Franc Kafka u Pragu.

Izdaju se i dalje knjige i antologije. Posebno je obimna 6-tomna antologija “Trešnjev cvet”, koja je obuhvatila oko 700 srpskih haiku pesnika, u izdanju Centra za Istočnu Aziju Filološkog fakultata u Beogradu, a priređena od strane Milijana Despotovića i saradnika. Jedna od knjiga nosi naziv “Pahulje maslačka”, i u njoj je svaki pesnik zastupljen sa po jednom haiku pesmom prevedenom na ruski jezik, od strane prof. Saše Ševa iz Novog Sada. U Valjevu Dejan Bogojević osniva Srpsko haiku društvo, koje je bez dominantnijeg uticaja na srpsku haiku stvarnost, ali ga odlikuje bogata izdavačka delatnost.

Poslednji broj Haiku časopisa Paun je izašao 2006. godine.
U Novom Sadu, prestaje da aktivno radi, iako duh još postoji - Haiku klub “Aleksandar Nejgebauer” i sva njegova izdavačka delatnost. Posle 50-tog broja prestaje da se objavljuje i Haiku pismo.

Od 2005. godine novine Borba objavljuju po jedan haiku stih svakodnevno.
U Novom Sadu se 2008. godine formira ”Ženska haiku grupa” iako su neke njene članice (Ljiljana Petrović i Olivera Šijački) već odavno u haikuu i autorke su prve ženske renge “Gle, nevreme!” iz 1997. godine.

Izdavanjem knjige “Odškrinuta vrata” 2004. godine, pet bivših članova Haiku kluba “Aleksandar Nejgebauer” iz Novog Sada promoviše istu u deset gradova u zemlji i dva grada u inostranstvu. Priređuju Prvu srpsko-bugarsku haiku antologiju “Na kraju dana” koja ima svoju prvu promociju na Trećem svetskom haiku kongresu u Sofiji, u Bugarskoj 2005. godine. U 2006. godini se nazivaju “Putujuće haiku društvo” (PHD) i pored još aktivnih niških Haiku novina, valjevskog Lotosa, beogradskog Haiku kluba “Šiki” i HUSCG-a danas predstavljaju deo aktivnog haiku života u Srbiji.

Putujuće haiku društvo je u cilju obeležavanja 80. godišnjice haiku poezije započelo u 2008. godini prikupljanje materijala za objavljivanje Antologije “Haiku – tragom Miloša Crnjanskog…”. Prvi korak je učinjen organizacijom prezentacije “80 godina haiku poezije u Srbiji” na 53. Međunarodnom sajmu knjiga, u saradnji sa ambasadom Japana, koji je na tom sajmu bila država – počasni gost. Prikupljanje haiku dokumenacije se nastavlja...

Poseban oblik haiku pesme je i renga ili ulančana pesma. Nastaje na haiku skupovima, gde se više haiku pesnika nadovezuju pesmom jedan na drugog, a na određenu temu. Prva renga u Srbiji napisana je 1994. godine, povodom 300-te godišnjice od smrti Macuo Bašoa, od strane tri autora iz Beograda, Požege i Niša. Imala je 36 ulančanih haiku stihova. Najduža do sada napisana renga kod nas nosi naziv “Lica prijatelja” i napisna je u noći 4. na 5. jul 1998. godine u Apatinu, na “35. Apatinskim ribarskim večerima”. Renga sadrži 126 haiku stihova i napisana je od sedam autora iz Apatina, Petrovaradina, Odžaka i Novog Sada.
U Srbiji se takođe, mada ređe mogu naći autori i izdanja posvećena i haikuu srodnim pesničkim formama, kao što su šaljivi haiku – hajbun, kratak “dnevnički” zapis sa haiku stihom kao vrhuncem opisa “dnevničkog” doživljaja – haibun, haiku niz – više haikua na neku temu i dr.

Komponovanje muzike na haiku pesme nije nova ideja. Prvi put je to učinio Miloje Milojević 1930. godine - na Bašove stihove. Rajko Maksimović 1966. godine, a Dejan Despić – pod nazivom “Ozon domovine” na haiku stihove Desanke Maksimović 1991. godine i “Krug” na tradicionalne haiku stihove 1992. godine. U Novom Sadu, Ljiljana Petrović i prvi predsednik Haiku kluba “Aleksandar Nejgebauer” to čini od 1991. godine. U Nišu Staniša Stanković Maki 1996. godine objavljuje audio kasetu sa haiku stihovima pod nazivom “Sunce izlazi”.

Za formiranje srpskog i jugoslovenskog haikua je vrlo važno pomenuti i prevodioce. Najzačajniji su: Miloš Crnjanski, Dejan Razić (“Uska staza u zabrđe”…), Dragoslav Andrić (“Ne pali još svetiljku”…), Petar Vujičić (“Vetar sa Fudžijame”, “Antologija haiku pesništva od 14 do 19. veka”...), Kajoko Jamasaki-Vukelić (“Četiri godišnja doba”…), Hiroši Jamasaki-Vukelić (“Stari ribnjak”…) …

Potrebno je navesti i neka od vrlo tematski značajnih za haiku izdanja. To su: “Gost sa istoka” - Studija o haikuu, autora Živana Živkovića (1996), “YU haiku bibliografija 1928-2002” autora Zorana Doderovića (2002), “Gle, nevreme! – Prva jugoslovenska renga antologija Dušana Gladića, Haiku studija „Haiku - nestašna pesma“ Nebojše Simina…

Aleksandar Obrovski
(''80 godina haiku poezije u Srbiji'' Novi Sad, 2008. godine)